Pandemiya siyasi dövrünün əsas hadisəsi Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin BMT Baş Assambleyasının təcili sessiyasını çağırmaq barədə tarixi təşəbbüsü oldu. Dünya koronavirus pandemiyasının yaratdığı müasir siyasi tarixdə görünməmiş bir böhranla üzləşir və humanitar və sosial-iqtisadi fəlakət ərəfəsindədir. İnsanlar, cəmiyyət və təbiət arasındakı qarşılıqlı əlaqə sistemi və bütün dünya birliyinin gələcəyi təhdid edildiyi bir şəraitdə bütün bəşəriyyət üçün yeni bir qlobal çağırışın qarşısında Azərbaycan liderinin təşəbbüsü bütün dünya siyasi sistemi tərəfindən layiqincə qiymətləndirildi.
İlham Əliyev BMT Baş Assambleyasının kürsüsündə, 2017-ci il
Dünya arbitri müdaxilə etmədi
II Dünya Müharibəsi başa çatdıqdan sonra beynəlxalq ictimaiyyət qlobal təhdidlər yaradan problemlərin beynəlxalq platformalar çərçivəsində birgə nəzərdən keçirilməli olduğu qənaətinə gəldi. Əsas platforma 1945-ci ildə yaradılan, hazırda 193 dövləti özündə birləşdirən BMT idi. Onun yaradılmasında məqsəd dünyada təhlükəsizliyi qorumaq və təmin etmək, beynəlxalq qarşıdurmaların qarşısını almaq və həll etmək, habelə ölkələr arasında səmərəli çoxşaxəli qarşılıqlı əlaqəni inkişaf etdirmək idi. Təşkilat, dövlətlərin müharibə və sülh məsələlərini də əhatə edən mürəkkəb problemləri qaldıracağı və müzakirə edə biləcəyi ümumdünya forumu kimi xidmət edir.
Və artıq 75 ildir ki, diplomatik münasibətlərin aləti rolunu oynayan BMT geniş spektrli məsələlər - ölkələr və xalqlar arasındakı münaqişələr, iqtisadi böhranlar, ərzaq problemləri, ətraf mühit amilləri ilə məşğul olur... BMT sayəsində planetdəki bir çox münaqişələr tammiqyaslı müharibələrə çevrilməyib. Ancaq həll edilməsinə nail olunmayan məsələlər də çoxdur. Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi də təşkilat tərəfindən həll olunmayan problemlər siyahısındadır. Lakin burada BMT, Ermənistanın beynəlxalq ekspertlərin və vasitəçilərin qərar və tövsiyələrinə əməl etməməkdə israrlı bir istəyi ilə qarşılaşıb.
Buna baxmayaraq, BMT həmişə münaqişə tərəfləri və beynəlxalq vasitəçilər tərəfindən beynəlxalq sülh və təhlükəsizlik ilə bağlı çətin vəziyyətlərin müzakirə olunması üçün tədbirlər görüb və müəyyən həll yolları təklif edib.
Son iki onillikdə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının baxdığı məsələlər siyahısına epidemiyalar da daxil edilib. Xüsusilə, Təşkilatın Təhlükəsizlik Şurası QİÇS və Ebola epidemiyası ilə mübarizə problemlərinə reaksiya verdi (hətta BMT Təhlükəsizlik Şurasının müvafiq qətnamələri var). Ancaq COVID-19 pandemiyası başlayandan bəri bu qlobal platforma çətin vəziyyətdə qaldı. Qlobal oyunçular arasındakı ziddiyyətlər o qədər kəskinləşib ki, Təhlükəsizlik Şurasının işini demək olar ki, iflic edib. Fərqli formatda - BMT Baş Assambleyasında da səylər nəticəsiz qalıb.
Dünyanın aparıcı ölkələri qlobal liderlik əvəzinə geosiyasi rəqabət və özünü təcridetmə yolunu seçdilər. Dünya xalqları indiki çətin vəziyyətdə böyük ölkələrin və beynəlxalq təşkilatların qlobal liderlik rolunu yerinə yetirməyə ümid etsələr də, bu baş vermədi. Xilasedici qərarlar və hərəkətlər əvəzinə, milli eqoizm və özünü təcridetmə xarakteri daşıyan fraqmentik addımlar atıldı. BMT Təhlükəsizlik Şurasının xüsusi iclaslarını çağırmaq təşəbbüsü fikir ayrılıqlarına görə uğursuz oldu. BMT Baş Assambleyası çərçivəsində bir neçə qətnamə irəli sürüldü, lakin əksəriyyəti uğursuz oldu və yalnız deklarativ mətnlərin qəbulu ilə başa çatdı ...
İlham Əliyev təklif etdi, dövlətlər qeyd-şərtsiz dəstəklədilər
Bu fonda Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev cari pandemiya böhranını müzakirə etmək üçün Baş Assambleyanın xüsusi iclasını çağırmaq təşəbbüsü ilə çıxış etdi.
Azərbaycan dövlət başçısının təşəbbüsü bütün qlobal məsələlərdə beynəlxalq əməkdaşlıq və həmrəyliyin gücləndirilməsi siyasətinin məntiqi davamıdır. Bu ilin aprelində Azərbaycan Prezidentinin təşəbbüsü ilə Qoşulmama Hərəkatının (NAM) virtual sammiti çağırıldı. Neytral siyasət yürüdən və qlobal oyunçuların əlaltısı olmayan ölkələrin maraqlarını daim dəstəkləyən Azərbaycanın sədrliyi təşkilat üçün əhəmiyyətli oldu. Məhz Azərbaycan işdə sübut edir ki, beynəlxalq həyatda və təşəbbüslərdə özünü təmin edən adlandırılan dövlətlərin aktiv iştirak vaxtı çatıb.
Azərbaycan Prezidenti Qoşulmama Hərəkatı ölkələrinin sammitinə sədrlik edir
Son illərdə Azərbaycan beynəlxalq münasibətlər nəzəriyyəsində orta güc adlanan dövlətlər dairəsinə inamla daxil olub. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında ölkə bu gün dünya səhnəsində daha ağır çəki kateqoriyasında çıxış edir. Bu, xüsusilə indi dünyada püskürən koronavirus pandemiyası zamanı açıq şəkildə özünü büruzə verdi. Artıq Bakı beynəlxalq səhiyyə işlərini əlaqələndirən BMT orqanına-Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatına (ÜST) 10 milyon dollar yardım etməklə bu bəşəri şərə qarşı mübarizəyə öz töhfəsini verib və bir sıra dövlətlərə əsaslı maliyyə yardımı edib.
Hal-hazırda BMT-də Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin pandemiya ilə bağlı xüsusi iclas keçirmək təşəbbüsünün təsdiqlənməsi proseduru davam edir. Təşəbbüs Azərbaycan Respublikasının başçısı tərəfindən Qoşulmama Hərəkatının sədri olaraq təşkilatın bu ilin aprelində videokonfrans yolu ilə keçirilmiş zirvə toplantısında səsləndirilib. İlham Əliyevin təklifi sammitin bütün iştirakçıları tərəfindən qeyd-şərtsiz dəstəklənib.
Erməni etirazı
Artıq qeyd edildiyi kimi, fəaliyyətə başladığı müddət ərzində BMT-nin xüsusi iclasları olduqca nadir hallarda çağırılırdı. Bununla birlikdə, müasir bəşəriyyətin COVID-19 təhdidlərinin təhlükəsizliyinin həddindən artıq ciddiliyini və anlaşma və dəstəyə güvəndiyini nəzərə alaraq, Azərbaycan diplomatiyası öz təklifini Nyu-York, Cenevrə, Adiss-Ababa və BMT-nin qərargahının yerləşdiyi digər şəhər və ölkələrdə təbliğ etmək üçün bütün səylərini göstərdi. Ölkəmiz məqsədyönlü işlər gördü və BMT-yə üzv 130 ölkənin dəstəyinə nail oldu, halbuki hazırda 97 ölkədən ibarət xüsusi iclasın keçirilməsi üçün xüsusi çoxluq lazımdır.
Ermənistanda koronavirusun yayılması milli fəlakət miqyası alıb, lakin bu ölkənin hökuməti xüsusi iclasın keçirilməsinə qarşı çıxdı
Azərbaycan diplomatiyasının uğurunu ilk növbədə Prezident İlham Əliyevin dünya dövlətləri və hökumət başçıları arasında qazandığı möhkəm şəxsi nüfuzu müəyyənləşdirdi.
Bununla belə, xüsusi iclas keçirmək təşəbbüsünə qarşı çıxanlar da tapıldı. Etiraz, gözlənildiyi kimi, Ermənistan tərəfindən gəldi. Bu təcavüzkar ölkə hətta bu cür ciddi və qlobal bir problemdə belə, aşkar ehtiyacı dəstəkləmək üçün sırf eqoist və nihilist prinsiplərindən imtina edə bilmədi. Ermənistanın vəziyyətin kritikliyindən xəbərdar olmadığını təsəvvür etmək çətindir, çünki əhali arasında pandemiya tüğyan edir və getdikcə faciəvi miqyas alır. Bütün ölkələr və xalqlar ilə birgə müzakirə və inkişaf təklifi Bakıdan gəldiyindən, Yerevan ən ağlabatan arqumentlərə maneə yaratmağa çalışır. Qoy bütün dünya göy alovda yansın, təki hər hansı bir beynəlxalq səylərin başlanğıcı, uğuru Azərbaycanın adına yazılmasın-budur həmin Azərbaycanın özünün ərazisinin bir hissəsini mənimsəmiş ölkənin məntiqi.
Bütün dünya COVİD-19-a qarşı mübarizədə qlobal həmrəyliyin vacibliyini nümayiş etdirsə də, Ermənistan xillasedici təşəbbüsün əleyhinə çıxış edərək özünü kainat ölkələri qarşısında biabır edir. Bütün dünya bu ölkənin və onun rəhbərliyinin əsl mahiyyətini bir daha gördü.
Lakin Yerevan başqa dövlətlərin dəstəyinə boş yerə ümid bəsləyirdi - BMT-yə üzv ölkələrin əksəriyyəti Azərbaycan Prezidentinin təşəbbüsünü artıq təsdiqləyib. Yerevanın diplomatik gücənmələri növbəti dəfə nəticəsiz qaldı.
Bütün dünyaya bəllidir ki, Bakının təklifi hər hansı dar və milli maraqları təqib etmir, əksinə pandemiya ilə mübarizədə çoxtərəfli və beynəlxalq həmrəylik institutlarının gücləndirilməsinə yönəlib.
Koronakrizis beynəlxalq aləmdəki çatışmazlıqları daha da kəskinləşdirdi, lakin zaman problemə qlobal miqyasda müştərək yanaşma axtarmağı tələb edir. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin təşəbbüsü, şübhəsiz ki, bu gün beynəlxalq birliyin qarşısında duran çətin vəzifələrin həllinə öz töhfəsini verəcək.